Dzięki najnowszym doniesieniom na temat fizjologii powięzi możliwe jest wyjaśnienie fizjologii procesów uwalniania tkanek. Przez zaburzenie procesów gojenia często rozwijają się blizny przerosłe, blizny keloidowe lub adhezje tkanek. To często prowadzi do zaburzenia funkcji oraz zespołów uwięźnięcia. Występowanie blizn keloidowych uwarunkowane jest genetycznie. Tworzą się w miejscach gdzie tkanka jest bardzo ruchliwa i poddawana większemu stresowi (np. grzbiet ręki), blizna ta może wzrastać przez całe życie. Blizny przerosłe występują częściej, a ich wzrost ogranicza się jedynie do okresu rekonstrukcji tkanki, głównie w miejscach narażonych na stres mechaniczny i przewlekły stan zapalny. Adhezja jest patologicznym pasmem włóknistej tkanki łącznej, która występuje między narządami w jamie brzusznej, miednicy a ścianą brzucha (zaburzeń perystaltyki, ból w okolicy miednicy, problemy z niepłodnością).
Faza zapalna jest konieczna do właściwego gojenia się ran, jednak przewlekły stan zapalny powoduje patologiczne zwłóknienie. Siły mechaniczne napędzają proces zapalny do rozwoju przewlekłego stanu zapalnego, który przyczynia się do powstawania przerośniętej tkanki bliznowatej. Również macierz pozakomórkowa przyczynia się do powstawania blizny. Podczas fazy zapalnej głównym zadaniem jest kontrolowanie obrzęku i delikatne leczenie rany, aż do całkowitego wygojenia. Można zastosować podwyższenie, ostrożny ruch czynny i masaż limfatyczny w pobliżu uszkodzony obszar. Podczas tej fazy zmniejszenie obciążenia mechanicznego i działania przeciwzapalne odgrywają znaczącą rolę w kształtowaniu prawidłowej tkanki bliznowatej. Nie zaleca się jednak wprowadzania manipulacji lub nadmiernego rozciągania. Siły mechaniczne zastosowane podczas tej fazy inicjują powstawanie blizn przerostowych.
Kiedy rozpoczyna się faza proliferacji, generowane jest napięcie izometryczne w odnowionym obszarze, który miejscowo stymuluje biosyntezę kolagenu, prowadząc w ten sposób do skurczu rany. Jeśli faza ta jest przedłużana, pojawia się przerost blizny. Podczas fazy proliferacji występuje największa tendencja do zrostów, a pęcznienie zwiększa jej lepkość. Głównym celem terapii na tym etapie jest zmniejszenie obrzęku poprzez zastosowanie technik drenażowych, z aktywnego ruchu i odbudowę ślizgu ścięgien.
Faza odbudowy blizn może trwać nawet do wielu lat. Blizna dojrzewa, zmienia się jej wygląd i tekstura. Ten proces nastąpi niezależnie od jakichkolwiek interwencji. Stwierdzono jednak, że zastosowanie masażu na blizny może skrócić okres dojrzałej budowy blizny.
Fizjoterapia blizny powinna być poprzedzona dokładną oceną jakości tkanki oraz sąsiednich struktur. Ocena wizualna koloru, grubości, powierzchni, palpacja to podstawowe elementy diagnostyczne. Ocena jakości blizny może być uzupełniona kwestionariuszem Skala oceny blizny Pacjenta i Obserwatora (POSAS.), sonoelastografia w czasie rzeczywistym (RTSE): przy użyciu sondy ultradźwiękowej, tkanki są prezentowane jako obrazy elastograficzne: czerwona strefa przedstawia najbardziej elastyczne struktury (ciecze), niebieskie – najbardziej sztywne obszary (kości), zielone – twarde z umiarkowaną jędrnością.
Mobilizacja blizny może być podzielona na 3 fazy: kontakt (wstępny proces sprężania aż do momentu wystąpienia pierwszego oporu tkankowego), stymulacja (dodanie ruchów spiralnych do następnego oporu tkanek-pozycja utrzymana ok 30-90 sec.) i uwolnienie (postać lokalnego odwijania- powoduje spontaniczne przeniesienie palców terapeuty). Można dodać elastyczne naciąganie, szczególnie w okresach, gdy pacjent nie jest poddawany manualnej mobilizacji blizn. Pomocnicza może być tez laseroterapia (biostymulacja w podczerwieni intensyfikuje proces gojenia się ran poprzez stymulację aktywności fibroenergetycznej i mechanizmu immunologicznego) oraz stosowanie kremów z wyciągiem z cebuli. Uwalnianie mięśniowo-powięziowe może przynieść zmniejszenie bólu oraz poprawę ROM.
Chociaż wiadomo, że mobilizacja blizn jest niezwykle ważna, nie ma jednoznacznego protokołu leczenia blizn. Nadal pozostają bez odpowiedzi pytania: kiedy leczenie powinno się rozpocząć, już w fazie zapalnej, a może tylko podczas fazy proliferacji, i jaką siłę zastosować, aby nie stymulować stanu zapalnego i zarastania blizny.
Źródło:
Physiotherapy of scar in the light ofthe current reports about fascia
Agnieszka Sobierajska-Rek